Herkesin, olaylara verdiği tepkiler farklı olabileceği gibi etkilendiği olaylar da farklı olabilir. Mental olarak, bir durumdan etkilenmek için ağır kayıplar yaşama ya da doğal afete maruz kalma gibi sarsıcı bazı olaylar yaşanmasına gerek yoktur. Örneğin; küçükken anneniz ile dondurma yerken dondurmayı yere düşürüp üzülmeniz, annenizin anlık olarak size sert tepki göstermesi ve tekrar dondurma almaması gibi bazı küçük anılar, kişide travmaya yol açabilir. Ya da düşük şiddetli bir deprem anında bazı kişiler korkuya ya da paniğe kapılmazken bazı kişilerin günlerce hatta yıllarca bu korkuyu üzerlerinden atamaması da görülebilir.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) Nedir?
Travmatik bir olay anında etkilenmek, hatta bu etkilerin yıllarca devam etmesi sık karşılaşılan bir durumdur. Aileden ya da yakın çevreden gelen ani ölüm haberi, bir ölüme ya da kaza anına tanıklık etmek gibi travmatik olaylar, kişide olay sırasında şok etkisi yarattığından duygusal tepki görülemeyebilir. Olaydan bir süre sonra, genellikle 3 ay içerisinde, kişide bazı stres bozukluğu bulguları görülebilir.
Travma sonrası stres bozukluğu semptomları, travmatik olaydan yıllar sonra da ortaya çıkabilir. Stres bozukluğu yaşayan kişiler; sosyal hayatlarında veya iş ortamlarında, ilişkilerinde ciddi sorunlarla karşılaşabilirler. Günlük hayatı olumsuz etkileyebilecek semptomları olan TSSB rahatsızlığına sahip kişiler, mutlaka psikolog desteği ile bu rahatsızlığı kontrol altına almalılardır.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu Kimlerde Görülür?
TSSB rahatsızlığı sıklıkla; cinsel/sözlü tacize uğrayan, sözlü/fiziksel şiddete maruz kalan ya da tanıklık eden, kaza, savaş, saldırı, doğal afet gibi travmatik olaylar yaşayan ya da sevdiği bir yakınının ani ölüm haberini alan kişilerde görülür. Ayrıca; bazı olaylar karşısında, özellikle de çocukluk döneminde aşırı strese maruz kalmak, korkmak, TSSB rahatsızlığına yol açabilir.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) Belirtileri Nelerdir?
Kişilerin, yaşadıkları olaylara karşı farklı tepkileri ve TSSB rahatsızlığına yol açan farklı olaylar sebebiyle herkeste aynı belirtiler gözlemlenmez. TSSB rahatsızlığında, dört tip belirti gözlemlenir;
· Müdahaleci Anılar
Kişi; travmatik olaydan kesitleri sık sık hatırlar. Bu olay ile ilgili kabuslar görebilir. Mutlu hissettiği bir anda dahi travmatik olayın aklına gelmesiyle birlikte kişide; panik, korku, terleme, titreme, nefes darlığı ve çarpıntı gözlemlenebilir.
· Kaçınma
Kişi; travmatik olay ile ilgili konuşmaktan, olayın konuşulduğu ortamdan, olayın yaşandığı ortamdan kaçınır.
· Düşüncelerde ve Ruh Halinde Olumsuz Değişiklikler
Engel olunamayan olumsuz düşünceler, geleceğe dair umutsuzluk, duygusal ilişkileri sürdürebilmekte güçlük çekme, hobilere karşı ilgisizlik gibi bir takım düşünce bozuklukları, TSSB rahatsızlığı yaşayan kişilerde sıklıkla görülür.
· Fiziksel ve Duygusal Olumsuz Değişiklikler
Travmatik olaylar yaşayan kişilerde, öfke sorunları, kolayca ürkmek, uyku problemleri, alkol ya da madde kullanımı, her an kötü bir olaya karşı tetikte olma, kaygılanma, odaklanmada zorluk gibi durumlar gözlemlenebilir.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) Tedavisi
Travmatik olay yaşayan kişiler, vakit kaybetmeden psikolog desteğine başvurmalılardır. TSSB; insanları farklı şekilde etkiler, bu nedenle bir kişi için işe yarayan bir tedavi başka bir kişi için işe yaramayabilir. Sizin için en doğru tedaviyi, yaşadığınız travmatik olayları ve duyguları inceleyen psikolog belirlemelidir. TSSB rahatsızlıklarının bazı tedavi yöntemleri;
· TSSB İlaç Tedavisi
Travmatik olaylar yaşayan kişilerde, psikolog ilaç tedavisi uygulayabilir. Psikoloğun uygun gördüğü antidepresanlar ile, TSSB yaşayan kişilerin öfke, umutsuzluk, stres, korku gibi duygular kontrol altına alınırken kötü düşüncelerin ve travmatik olayın sık sık hatırlanmasının da önüne geçilir.
· Psikoterapi
Psikolog, TSSB yaşayan kişinin rahatsızlık şiddetine göre tedavi sürecini belirler. Psikoterapi; yani konuşma terapisi ile kişi, rahatsızlığın etkilerinden kurtulabilir.
· Derin TMS
Beynin, derin bölgelerindeki sinir hücresi aktivitesini uyarmak için yumuşak manyetik dalgalar kullanılan TMS yöntemi; ilaçsız ve cerrahi olmayan bir müdahaledir, anestezi gerektirmez.
· EMDR
Travmatik olaylardan kaynaklanan duygu, düşünce ve tepkileri doğrudan değiştirmeye odaklanan diğer tedavilerin aksine, EMDR terapisi; doğrudan hafızaya odaklanır ve belleğin beyinde depolanma şeklini değiştirmeyi, böylece sorun yaratan semptomları azaltmayı ve ortadan kaldırmayı amaçlar.
· Bilişsel Davranışçı Terapiler
Bu terapi ile psikolog, kontrollü bir şekilde; TSSB yaşayan kişinin travma ile ilgili imgeler ve durumlarla, kontrollü bir şekilde yüzleşmesini sağlar. Alıştırma (exposure) ve Sistematik Duyarsızlaştırma (desensitization) ile, kişinin duyarsızlaştırılması ve travmatik etkilerin aşamalı olarak azaltılması amaçlanır.
Her rahatsızlıkta olduğu gibi, psikolojik rahatsızlıklarda da en doğru tanı ve tedavi yöntemini uzmanlar belirlemelidir. Rahatsızlıkların semptomları herkeste değişiklik gösterdiği gibi, tedavilerin olumlu yanıtları da kişiden kişiye değişir. Rahatsızlığınızın tanısı, izlenecek tedavi yöntemleri mutlaka psikolog kontrolünde gerçekleşmelidir.
